-
1 sumo
sūmo, sūmpsī, sūmptum, ere [ sub + emo ]1)а) брать (librum in manūs C; arma Sl)gratā s. manu H — принимать с благодарностьюб) хватать, схватывать ( ferrum ad aliquem interficiendum L)sumpsisse probra, deinde saxa, postremo ferrum T — пустить в ход сначала ругательства, затем камни и, наконец, оружиеs. aliquem generum T — сделать кого-л. своим зятемв) брать в свои руки, захватывать (proelio sumpta Thessalia Fl)2) собирать, убирать ( frumentum ex agris Cs)3) брать взаймы, занимать (pecuniam ab aliquo Ter, C etc.)4) принимать ( cognomen C)s. vultūs acerbos O — принять суровый видs. animum ex eventu T — принимать решение в зависимости от исхода (дела)s. sibi imperatorias partes Cs — присвоить себе роль полководцаs. sibi arrogantiam Cs — обнаглетьs. animum T, O — (при)ободритьсяs. animum censoris H — принять на себя роль критикаs. superbiam H — проникнуться гордостьюs. vires H — усиливатьсяsupplicium de (или ex) aliquo s. Cs, L — казнить кого-л.poenam s. C — карать, мститьs. gaudia O, Calp — наслаждаться радостямиs. laudem O — стяжать славу5) принимать внутрь ( venenum Nep); есть (panem perfusum aquā frigidā Su; cibum Nep, Macr); выпивать (cyathos H; aquam M)7) усыновлять ( liberos Sl)8) приводить, упоминать ( homines notos C)s. aliquid argumenti loco C — привести что-л. в качестве доказательства10) выбирать, избирать (sibi philosophiae studium C; aliquem sibi imperatorem Nep)11) устанавливать, назначать ( colloquendi tempus Nep)12) покупать, приобретать ( obsonia parvo H)13) нанимать ( navem in aliquem locum C)14) тратить, расходовать (laborem frustra Cs)curis sumptus Poëta ap. C — измученный заботами15) предпринимать, начинать (operam C; bellum Sl)s. aliquem celebrare H — взяться прославить кого-л.sumpsi hoc mihi, ut ad te scriberem C — я решил написать тебе16) полагать, принимать (за основу) ( aliquid ad concludendum C) -
2 transfero
trāns-fero, tulī, lātum, ferre1) переносить, перевозить ( aliquid trans Alpes C); перемещать ( castra ultra aliquem locum Cs); передвигать, перебрасывать, переводить ( concilium Lutetiam Cs); передавать ( gladium in dextram manum L)t. cuncta flagitia in aliquem T — все преступления приписать кому-л.t. culpam in aliquem C — свалить вину на кого-либоse t. — переходить, отправляться ( in aedem H)2)а) нести мимо, проносить (corōnas in triumpho L)t. signa Cs etc. — переносить военные знаки (знамёна)б) переходить ( ad aliquem C)se t. ad artes componendas C — обратиться к сочинению трактатов5) возлагать, поручать ( administrationem belli ad aliquem Eutr)9) относить ( definitionem ad aliam rem C); употреблять в переносном смысле ( verba Q)verba translata C — переносные значения, образные выражения, метафоры10) превращать (aliquid in novas species O)similitudinem ab oculis ad animum t. C — придать зримой (т. е. вещественной) аналогии отвлечённый смысл12) смещатьtranslatum exordium C — вступление, не относящееся к делуsermonem alio t. C — переменить тему беседы -
3 affero
af-fero, attulī, allātum, afferre1) приносить, доставлять (pacem ad aliquem Pl; alicui auxilium Lcn; litteras ad aliquem a. C; ager segetes affert Col; bruma nives affert Lcr)consilium a. L, QC — подать советdentes in aliquem a. Vr — вонзить зубы в кого-л.vim alicui a. C etc. — применить насилие к кому-л. (силой заставить кого-л.)manus a. alicui C — броситься (напасть) на кого-л.manus sibi a. C — наложить на себя рукиmanus alicui rei a. C — разграбить (украсть) что-л., но тж. Sen испортить (исказить, извратить или обесценить) что-л.pro se manūs a. C — защищать самого себяa. mortem Pl, C — причинить смертьa. delectationem C — доставить удовольствиеa. spem C — внушить (подать) надеждуmultum (тж. multam utilitatem) a. C — быть весьма полезнымnihil a. ad aliquid C — быть бесполезным для чего-л.ad bene vivendum a. C — способствовать (содействовать) хорошей жизниaliquid ad rem publicam a. C — оказать кое-какие услуги государствуdetrimentum a. Cs — нанести ущербalicui laetitiam a. C — доставлять кому-л. радостьin re militari nova a. Nep — ввести новшества (внести новое) в военное делоalicui magnam cladem a. C — послужить причиной чьего-л. большого пораженияconsolationem a. C — давать утешение2) добавлять, вносить (addere atque a. multa C)in rebus aliquid certius allaturi L — (историки), надеющиеся внести в историю несколько большую достоверность3) уведомлять, сообщать (aliquid novi C; rumores crebri ad eum afferebantur Cs)4) возвр.se a. и pass. afferri — приходить, отправляться, появляться ( ad aliquem locum L)haud auspicato huc me attuli Ter — не в добрый час пришёл я сюда5) приводить ( exemplum PM); представлять ( argumentum QC); ссылаться, возражатьad ea, quae dixi, affer, si quid habes C — возрази, если можешь, на то, что я сказалquid enim poterit dicere? an aetatem afferet? C — что же он мог бы сказать? сослаться на свой возраст?cur credam, afferre possum C — могу обосновать, почему я так думаю -
4 moror
I ātus sum, ārī depon. [ mora I ]1) медлить, тянуть, затягиватьquia multis moror? Ter и quid te moror? J — что долго рассказывать?2)а) замешкаться, заставлять себя ждать ( auxilia morantur Cs); задерживаться, оставаться (paucos dies in castris L; apud aliquem locum Cs); пребывать, находиться (cum aliquo Sen; in Italiā C; vincula collo morantia O)morando O — постепенно, мало-помалуб) проводить время, общаться ( minus quam duabus horis cum aliquo Pt)Fabius morans Man — F. cunctatorhaud (или non) moratus V, Pt — недолго думая3) задерживать, замедлять или успокаивать ( lapsūs fluminum celeresque ventos H); тормозить, препятствовать, мешать (m. iter, impĕtum alicujus Cs)aliquem ab aliqua re m. L — мешать кому-л. в чём-л.4) удерживатьnihil (non amplius) vos moror L, Capit — я вас больше не удерживаю, т. е. можете уйти, вы свободныnihil (или non) moror — я готов (за мной дело не станет) или не имею ничего против (nihil moror eos salvos esse Antonius ap. C), мне всё равно, мне нет никакого дела (nihil moror aliquem или aliquid L, H, V etc.), тж. мне не нравится ( nihil moror vina illīus orae H) или не желаю ( alieno uti nihil moror Pl)5) занимать, приковывать, очаровывать ( carmina aures alicujus morantur H)II mōror, —, ārī depon. (греч.)быть глупцом Su -
5 dirigo
dī-rigo (dērigo), rēxī, rēctum, ere [dis + rego ]1) выстраивать в прямую линию (d. naves in pugnam L); выстраивать в боевом порядке (d. aciem Cs); выравнивать, проводить или ставить по прямой линии (tigna ad perpendiculum Cs); располагать ( arborum ordines in quincuncem C); намечать, размечать ( regiones lituo C); выпрямлять ( flumina C)amnis direxit aquas Lcn — река выпрямила своё течение (т. е. перестала быть извилистой)2) покрывать прямыми линиями, линовать ( membrana plumbo directa Ctl)3)а) направлять (cursum ad litora Cs; iter ad Mutinam C)d. bracchia contra torrentem J — плыть против теченияб) отправлять, посылать ( litteras C); обращать (os in aliquem locum AG; cogitationes ad aliquid C; intentionem in aliquid Q)omnia consilia factaque ad utilitatem vitae d. T — направить все свои помыслы и дела на житейскую полезностьв)d. Lcr, Sen или se d. VM, Ap — направляться, отправляться4) бросать, метать, пускать (sagittas Su; hastam in aliquem O и alicui V)d. aciem (oculorum) ad aliquem Ctl etc. — устремить взор на кого-л.5)а) определять (d. aliquid aliqua re или ad aliquid Vtr, C)direxisse finem alicui veterem viam L — установить в качестве чьей-л. границы старую дорогуб) приспособлять, приноравливать ( leges hominum ad naturam C)vitam ad certam rationis normam d. C — строить жизнь согласно строгим правилам разумаd. se ad id, quod est optimum Q — ориентироваться на лучшеев) стремиться (d. ad veritatem C)d. ad duas metas Vr — иметь в виду (сразу) две цели -
6 conglobo
con-globo, āvī, ātum, āre1) сжимать в ком, скатывать, делать круглым (шарообразным) (terra in sese conglobata C; conglobatus homo in semet PM)2)а) собирать в одно место, сбивать в кучу (in unum spatium L)б) med.-pass. conglobari собираться толпами, толпиться (in aliquem locum L и in aliquo loco T; conglobati milites in unum locum L; conglobata multitude T) -
7 transpono
trāns-pōno, posuī, positum, ere1) перекладывать, переносить ( aliquem locum huc ex Pisōnis annāli AG); переводить, перемещать ( exercĭtum in Italiam Just) -
8 conitor
cō-nītor, nīsus (nīxus) sum, nītī depon.2) силиться, напрягаться, стараться изо всех силc. ad convincendum aliquem T — стараться убедить кого-л.conituntur, sese ut erigant C — они стараются поднятьсяc. invadere hostem L — усилием воли атаковать противникаquantum animo c. potes, tantum fac ut efficias C — сделай всё, чего можешь добиться напряжением душевных сил3) взобраться, вскарабкаться (in aliquem locum L; in jugumCs; praealtam in arborera T)4) родить, произвести на свет ( gemelios V) -
9 indico
I in-dico, āvī, ātum, āre1) сказать, объявлять, называть (causam rei L; aliquem C)2) указывать, определять ( aetas veterinorum indicatur dentibus PM)3) назначать цену, оценивать ( fundum alicui C)4) доносить, указывать, показывать, заявлять, открывать (i. conscios se, rem omnem C; i. de conjuratione Sl)5) отражать, свидетельствовать, проявлять, выражать, обнаруживать (vultus indĭcat mores C; i. dolorem lacrimis C)II in-dīco, dīxī, dictum, ere1)а) объявлять, провозглашать (alicui bellum C etc.)tuo beneficio nos id consecutos esse indicemus C (pl. = sg.) — этот успех я припишу твоей услугеб) возвещать, назначать ( diem concilii L)2) приказывать, велетьi. exercitum in aliquem locum (ad portas) L — велеть войску прибыть в какое-л. место (к воротам) -
10 coeo
co-ēo, iī (редко īvī), ītum, īre1) сходиться, собираться (cum aliquo C etc.; inter se V; in aliquem locum T)2) о противниках сходиться, сближаться ( jam agmina coibant QC)3) накопляться ( aquae coēunt QC)vix memini nobis verba coisse decem Prp — насколько помню, мы вряд ли обменялись и десятью словами4)а) уплотняться ( labra coēunt Q); густеть, застывать ( bitumen coit PM); свёртываться (lac coit Vr, CC); замерзать ( pontus coit O); смыкаться ( palpebrae coēunt CC)cornua quum lunae pleno semel orbe coīssent O — с тех нор, как рога луны один раз сомкнулись, образуя полнолуние, т. е. месяц тому назадб) сжиматься, скрючиваться или срастаться ( digiti coēunt O)5) присоединяться (к чьему-либо мнению), соглашаться, вступать в соглашение ( cum aliquo de re aliquā Nep)6) вступать в половую связь, совершать половой акт (cum aliquo QC; cum aliena uxore Q; alieno servo G); спариваться ( pecus coit O)7) сочетаться (virtus et summa potentia non coēunt Lcn)c. nuptiis или conubium QC — сочетаться браком8) заключатьc. societatem C (foedus V) cum aliquo — заключать союз (договор) с кем-л.ad eam rem societas coitur C — для этого заключается союз -
11 eno
ēn-o, āvī, ātum, āre1) выплывать, уплывать ( in Erythraeam L); спасаться вплавь ( in terram L); поэт. улетать ( praepetibus pennis ad Arctos V)2) проплывать, переплывать (aliquem locum VF, Sil) -
12 recondo
re-condo, didī, ditum, ere1) убирать, укладывать, прятать, класть ( uvas in amphoras Col); сливать, наливать ( oleum vasis Col)3) поэт. вновь закрывать, смыкать ( oculos O)5) глубоко вонзать (gladium latĕri O; ensem in pulmone V)r. se — укрываться, скрываться, удаляться ( in aliquem locum Q)7) сохранить в памяти (verba, vultūs, sc. alicujus T) -
13 locus
ī m.(pl. loci отдельные места, отрывки из книг и loca места, связанные друг с другом, местности, области)loco movēre Ter, C — вытеснять, прогонятьlocum facĕre O etc. — освобождать (очищать) местоex (de) loco superiōre dicere C — говорить с возвышенного места, с трибуны, с ораторской кафедрыex aequo loco dicere C — говорить в сенате или вести частную беседуlocum habere C — иметь место, происходить, ноquo loci (quo loco) C, T — в каком месте, гдеubicumque locorum H — повсюду, где (где бы ни)(in) loco — на своём месте или уместно, кстати ( loco lecta poēmăta adjungĕre C), тж. вместо ( filii loco esse C) или словно ( aliquem diligĕre in fratris loco Ter)priore loco C — сначала, сперва, прежде всегоnunc meus l. est Sen — теперь моя очередь, ноnulla ars loco discitur Sen — ни одно искусство не может быть изучено на ходу (т. е. в путешествиях)2) служебное или общественное положение, пост, должность, звание, происхождение (senatorius C; loca consularia L)aliquem loco movere Cs — сместить (снять) кого-л. с должностиtenui L (obscuro, infĭmo, inferiore C) loco natus, тж. ignobĭlis loco T — незнатного (простого) происхождения3) воен. позиция (locum tenere, relinquere Cs; loco pellere bAfr)4) земельный участок, имение, поместье (l. est pars aliqua fundi Dig)5) местность, область или почва (natura loci Cs; loca ignōta, frigida, frumentaria Cs)suo loco pugnare Cs или pugnam facere Sl — сражаться в удобной местностиl. munitus Sl — укреплённый участок6) жилище, жильё ( locum sub terra facere Nep)l. lautiaque L — помещение и содержаниеloca tacentia V — мир безмолвия, т. е. подземный мир, преисподняяlaeti loci V — «жилище блаженных» ( место в загробном мире для праведников)7) (pl. loci, редко loca) раздел сочинения, глава, отрывок (multos poētarum locps ediscere, Q)8) предмет, тема, вопрос, пункт (is l. tractatus est ab eo in duobus libris Q)9) pl. основоположения, тезисы, принципыloci communes C — общие положения, но10) момент, времяinterea loci Pl, Ter — между темpost id locorum или postea loci Sl — вслед за темad id locorum Sl, L — до того (времени)ex hoc loco Pl или ad locum L — тут же, немедленно(in) loco — своевременно, вовремя ( dulce est desipere in loco H)11) случай, возможность, повод (alicujus rei, alicui rei или ad aliquid)hoc loco Pt — в данном случаеsi quis adhuc precibus l. V — если всё ещё я могу просить о чём-л.misericordiae locum relinquere Cs — сжалиться, смилостивиться12) положение, состояние, обстоятельства, условия (res erat eo loci C; pejore loco non potest res esse Ter)13) отношение -
14 ad
(praep.) обозн. 1) направление, движение, к, accedere ad locum aliquem (1. 4 pr. D. 1, 8);adire ad fontem (1. 3 § 3 D. 8, 3);
aditus ad aliquem (1. 19 D. 2, 4);
vocari ad aliquem (1. 1 pr. D. 2, 5);
confugere ad aedem, ad actionem, defensionem etc. (см. confugere);
accedere ad emtionem, hereditatem, possessionem etc. (см. accedere s. 2);
pervenire ad annos, ad pubertatem, civitatem, libertatem, dignitatem etc. (см. pervenire s. 2);
perducere ad libertatem (см. perducere s. 1);
2) цель, для, на, procuratorem dare ad aliquid (1. 28. 42 § 4. 5. 1. 43 pr. D. 3, 3);adspirare ad magistratum (см. adspirare).
tutor datus ad universum patrimonium (§ 17I. 1, 25);
debitor conventus ad solutionem (1. 47 pr. D. 2, 14);
relinqui ad alimenta (1. 8 § 15 D. 2, 15);
ad refectionem fornacis etc. praestari (1. 58 § 2 D. 19, 2);
ad monumentum aedificandum dare (1. 40 § 5 D. 35, 1);
3) последствие, результат, ad irritum revocare (1. 7 C. 2, 51);sumtus ad honores factus (1. 45 pr. D. 3, 5).
4) при означ. времени показ. а) наступление определенного срока, к, в, ad diem (1. 6 § 1 D. 18, 1. 1. 34 D. 28, 5. 1. 77 D. 45, l);ad utilitatem cedere (1. 16 C. 5, 71).
ad tempus (1. 4 pr. D. 8, 1. 1. 44 § 1 D. 44, 7);
b) размер, предел, границу, до, ad modum exilii ferre sententiam (1. 39 § 1. D. 40, 12);
ad quartam solam admitti (1. 22 § 1 D. 1, 7);
ad certum pondus locare (1. 30 § 2 D. 19, 2);
5) отношение к вещи или лицу, pertinere ad (1. 11 § 10 D. 32, 1. 16 § 7 D. 39, 4. 1. 3 § 1 D. 43, 3);ad aliquid, некоторым образом (1. 1 pr. D. 37, 5).
6) при, под, в, подле, subsidere ad aliquem (1. 62 § 1 D. 35, 1);transferri, transmitti ad aliquem (см. transferre, transmittere s. 3); по отношению к, напр. locum habere ad aliquid (1, 34 pr. D. 12, 2): ignosci ad aliquid (1. 157 pr. D. 50, 17).
ad parietem (1. 13 pr. 1. 19 § 2 D. 8, 2);
codicilli ad testam, facti (1. 36 pr. D. 29, 1);
7) по, ad exemplum (1. 1 § 1ю D. 3, 4);ad manum habere (1. 19 § 5 D. 16, 1).
ad similitudinem (1. 35 § 8 D. 4, 6. 1. 9 § 1 C. 5, 9): ad instar (1. 4 § 1 C. 6, 28);
ad arbitrium suum (1. 42 D. 23, 3);
8) через, напр. ad annum (=post a) liber esto (1. 18 § 2 D. 40, 4). 9) против, appellare ad aliquem = adversus aliquem (1. 1 D. 49, 9).numerare annum ad dies (1. 134 D. 50, 16).
-
15 muto
I mūto, āvī, ātum, āre [из *. movĭto от moveo ]1) отодвигать, удалять, оттеснять (aliquem finibus L; aliquid loco H); изгонять ( aliquem civitate C); пересаживать ( arbores V)m. locum, se m. или pass. mutari — уходить, удаляться, отходить ( aliquā re H)2) менять ( principem T); променять (bellum pace Sl; incerta pro certis Sl); сменять ( jumenta Cs)m. aliquid cum aliquā re C, Sl — обменять что-л. на что-л.m. aliquid aere Col — продавать что-л. за деньгиres inter se m. Sl — вести меновую торговлюmerces m. V — обменивать (продавать) товары, торговатьmutato nomine de te fabula narratur H — если заменить имя, то (окажется, что) в басне речь идёт о тебеm. locum (solum, terram) C, Sl, H, L etc. — переезжать, переселяться, преим. (тж. exsilio domos m. V) отправляться в изгнание3) разнообразить ( orationem C)4) сбрасывать ( personam PJ)m. vestimenta (vestem) Ter, Vr, L, C etc. — переодеваться, преим. надевать траур5) изменять, менять (leges C; colorem H, Q etc.)m. quadrata rotundis погов. H — заменять квадратное круглым, т. е. (постоянно) переделывать всё зановоcroceo m. vellera luto V — выкрасить шерсть в шафранно-жёлтый цветfidem m. Ter — нарушить клятву, не сдержать словаm. calores Prp — изменить прежней любви6) (тж. pass. mutari) превращаться, изменяться (fortuna mutatur Sl; mores mutaverunt L; odor nihil mutavit L)mutari in aliquid O — превращаться (переходить) во что-л.non mutat, si (etsi, quod, an)... Dig — ничего не меняется оттого, что...7) превращать, преображать (aliquem и aliquid in aliquid O, PM)faciem или vultum mutatus C etc. — переменившийся в лицеmutatus ab aliquo V — отличный от кого-л., не схожий с кем-л.m. aliquem ad misericordiam L — вызвать в ком-л. сострадание8) улучшать, исправлять (factum Ter; hoc incommodum potest mutari Cs)9) (тж. m. in pejus Q) ухудшатьm. figuram Pt — портитьсяres mutatae H — несчастье, бедаm. militiam Dig — быть смещённым на низшую (военную) должностьII mūto, ōnis m.LM, H membrum virile -
16 teneo
tenuī, tentum, ēreimmota t. lumina V — глядеть неподвижным взором2)а) (тж. t. iter или cursum V) держать (направлять) путь ( a Siciliā ad Laurentem agrum L)vitae cursum t. C — вести (какой-л.) образ жизниб) направлять, обращать ( oculos sub astra V)3) достигать, прибывать (portum L, O)montes petebant et pauci tenuēre L — (сабиняне) бросились в горы, но (лишь) немногие достигли их4) постигать, понимать, узнавать ( aliquid animo C)nunc teneo, quid hoc sit negotii Pl — теперь я понимаю, в чём тут дело5) владеть, обладать, иметь (maria, multa C, L)t. totam rem publicam C — держать в своих руках судьбы всего государстваmare t. C — господствовать на мореqui tenent (sc. rem publicam) C — власть имущиеt. cornu Nep — командовать флангомt. locum alicujus C — занимать пост кого-л., иметь звание кого-л.nomen divĭtis t. Pt — именоваться (слыть) богачомfinem t. Lcn — быть целеустремлённымpeste teneri V — быть во власти недуга, перен. попасть в бедуalicujus rei desiderio teneri C — томиться по чему-л., сожалеть об отсутствии чего-л.admiratione alicujus teneri Eutr — быть в восторге от кого-л.teneo te O — ты опять со мной и C вот я поймал тебяtuta t. V — находиться в безопасности6) овладевать, приобретать ( auctoritatem C)7) держать, хранить, сохранять (signa mente, verba V); соблюдать (modum, foedus, ordinem C); хранить в памяти, помнить (dicta H; duodĕcim aerumnas Herculis Pt)viam non diligenter tenebam Pt — я неточно помнил дорогуt. memoriam alicujus rei или aliquid memoriā C — помнить что-л.8) достигать, добиваться ( jus suum C)causam t. H — выиграть делоtenui (ut, ne) L — я добился (чтобы, чтобы не)9) удерживать, (успешно) отстаивать (locum, tumulum Cs)in obsidione t. — осаждать ( urbem Nep)aliquem conturbatum t. C — приводить кого-л. в тревожное состояниеcastris se t. Cs — оставаться в лагереteneamus, ut censeamus... C — будем придерживаться того мнения...10) держаться, продолжаться, длиться (diu C, L; per aliquot dies L)11) владеть, приковывать, тж. занимать, услаждатьt. aures audientium C — приковывать внимание слушателейaliquid me tenet C — я занят чём-л.12) связывать, обязывать (aliquem lege, foedĕre C; jure jurando Cs)13) задерживать (cursūs alicujus O; aliquem Romae Eutr)suis se t. Pt — оставаться у себя, не выходить из домуventi aliquem tenent Cs — ветры задерживают (отплытие) кого-л.14) удерживать (Romanos, ne transirent flumen L); сдерживать, умерять (risum H; iracundiam C; lacrĭmas C, Cs, Pt)t. aliquid C — умолчать о чём-либоt. manūs ab aliquo O — не тронуть кого-л.se non t. (quin) C — не удержаться (от того, чтобы)15) запирать ( pecus omne V) -
17 deduco
dē-dūco, dūxī, ductum, ere1) сводить, спускать вниз ( milites ex locis superioribus in campum Cs)d. aliquem de rostris C — увести кого-л. с трибуныequites (equitatum) d. in pedes L — спешить конницу4) опускать, зачёсывать вниз ( pectine crines O); поглаживать ( caesariem longae barbae O)5) пригибать ( ramos pondere suo O)talos ad terram d. Pt — ходить на пяткахuxorem domum d. Ter — взять в жёны, жениться7) уводить, отводить (aliquem in carcerem Sl, exercitum ex his regionibus Cs; milites in hiberna L; navem in aliquem portum Pt); повести (classem in proelium Nep); пригонять (boves O; pecora Cs)8) нести, катить ( amnes deducunt undas in mare O); переноситьd. Aeolium carmen ad Italos modos H — перенести эолийскую поэзию в италийские ладыd. aliquem ex possessione L (de fundo C) — изгнать кого-л. из владенияd. coloniam C etc. — основать колониюd. navem (in aquam) или d. navem litore V etc. — спустить корабль на воду9) переселять, поселять ( colonos in omnes colonias totius Italiae C)10) вводить (aliquem in regnum, in possessionem alicujus rei T)d. vela (carbasa) O — распустить (поднять) паруса12) отклонять, отвлекать (aliquem de sententia C; a tristĭtiā C; lunam cursu O или e cursu Tib; a pristĭno victu Nep)d. aliquem a recta via rhH. или de fide C — совратить (сбить) кого-л. с прямого пути13) завлекать, заманивать ( in insidias Just)14) скидывать, вычитать ( aliquid de summā C)d. de capite aliquid C — что-л. вычитать (отчислять) из капиталаd. cibum Ter — сократить питание, поменьше кормить15) лишать, отнимать, удалять (corpore febres, animo curas H)d. alicui aliquid C etc. — лишить кого-л. чего-л.16) выводить, производить (originem, nomen ab aliquo PM, O etc.)17) приводить (d. aliquem ad consulem L; in conspectum Caesaris Cs)d. aquam in fossas PM — провести воду в рвы (каналы)lis ad forum deducta est Ph — дело было передано в судd. aliquem ad fletum C — довести кого-л. до слёзaudi, quo rem deducam H — послушай, к чему я ведуd. aliquem in periculum Cs — подвергнуть кого-л. опасностиrem huc (in eum locum) deduxi, ut... Cs, C — я довёл дело до того, что...in tempora( Augusti) d. opus O — довести повествование до эпохи Августа18) побуждать, склонять (aliquem ad eam sententiam Cs; d. aliquem, ut... L etc.)19) провожать (d. aliquem domum rhH.; ad forum, de domo C; corpus Alexandri in Hammonis templum Just)20) вытягивать, тянутьd. vētus argumentum in tela O — выткать древнюю повесть ( о Палладе)21) изготовлять, сочинять (mille die versūs H; d. carmen O)22) изображать, написать, начертить (litteram mero O; formam alicujus Sen)23) вовлечь, втянуть ( aliquem in bellum Just)deduci — попасть, впасть ( in egestatem Sen) -
18 do
I dō, dedī, datum, dare1)а) давать (d. alicui bibere Pl, Cato; d. pecuniam C)qui dedit beneficium, taceat Sen — кто сделал доброе дело, пусть молчит (об этом)б) подавать, протягивать (alicui manum O etc.; aliquid in manum Pl)перен. d. manus C, Cs, Nep — сдаваться, признавать себя побеждённымв) предлагать ( accipere quod datur C); раздавать ( frumentum plebi VP); выдавать ( praemium pro pietate C)d. filiam in matrimonium Cs — выдавать дочь замужг) даровать (vitam C, V; libertatem C); разрешать, позволять (d. bonum malumque dignoscere Sen)iter alicui per provinciam d. Cs — разрешить кому-л. проход через (свою) провинциюд) преподносить, дарить, приносить (в дар) (alicui dona Pl; alicui aliquid dono Ter, Nep); передавать, вручать ( alicui litteras ad aliquem C)d. fibellum C — подать жалобуaliquem defensum d. V — защитить кого-л.d. motus Lcr — приводить в движениеplus stomacho, quam consilio d. Q — руководствоваться больше своим пылом, чем рассудкомscripta foras d. C — выпускать в свет сочинения2) приносить в жертву ( deo exta O); посвящать, воздвигать, строить (deo templum O)3) порождать, производить на свет (liberos Ctl; prolem V)4) образовывать ( longos tortūs V)d. impĕtum L — ворваться5) отправлять, посылать ( litteras ex Trebulano C)6) вносить, платить (aes и aera H, O etc.); понести (poenas C etc.); доставлять ( apes mella dant O)materiam d. invidiae C — давать пищу ненависти7) делать ход в игре (d. calculum C)calculus datus C, Q — ход8) отпускать, ослаблять ( lora V)d. laxas habenas V — опустить поводья9) устраивать (alicui cenam Pl, Ter, C etc.; ludos populo L); ставить на сцене, инсценировать (fabulam Ter, C)10)а) наносить, причинять (alicui damnum Ter; vulnera ferro O)d. ruinas (stragem) Lcr — производить разгромvela d. ventis O, V — распустить паруса по ветруd. verba ventis O — пускать слова на ветерd. verba alicui Ter — надуть кого-л.d. alicui civitatem VP — предоставить кому-л. право гражданства11)а) проливать ( lacrimas O); наливать ( vinum in manūs Pt); испускать ( lucem H)d. fumos O — дымитьсяб) издавать (sonum V; gemitum O)12)а) произносить (voces, dicta O, V)б) сообщать, рассказывать, называть ( unum da mini ex oratoribus illis C)paucis dabo Ter — (почему это случилось), я расскажу в немногих словахiste qui sit, da nobis V — скажи нам, кто онquem mihi dabis, qui aliquod pretium tempori ponat? Sen — кого ты мне назовёшь, кто хоть сколько-нибудь умел бы ценить время?13) закидывать ( retro capillos O); класть, вкладывать, опускать (corpus tumulo O; urnae ossa Pers); погружать ( in fluvios ardentia membra Lcr)d. bracchia collo V — обнять руками за шею14) заковывать ( monstrum catenis H)15) ставить, натягивать (vela carinae O; fila lyrae O); протягивать ( bracchia ad aliquid O)16) подставлять ( alicui cervīces C)terga d. (= vertere) C, L, O etc. — обратиться в бегство17) отводить ( alicui locum in theatro T); посвящать ( noctem spmno O и quieti L)quae dederam supra, relego Pers — то, что я допустил раньше, беру назадdasne animes morte interire? — Do vero C — признаёшь ли, что со смертью погибают (и) души? — Да, признаю19)а) вменять (aliquid laudi, crimini alicui C); назначать ( alicui diem PJ); обрекать (aliquem exitio Lcr, O; morbo mortique Lcr; urbem excidio ac ruinis L)d. aliquid famae H, T — сделать что-л. в интересах репутацииб) повергать (aliquem in luctum O, in timorem Pl)20)а) бросать, швырять (aliquem in и ad terram Lcr, Pl)ambitione praeceps datus est Sl — честолюбие (Мария) его и погубилоб) ввергать ( aliquem in caveam Pl); предавать ( corpus sepulturae Su)d. aliquem in ruborem Pl — вогнать кого-л. в краску (заставить покраснеть)21) помещать, отдавать ( aliquem in hanc domum Ter); отправлять ( aliquem Luceriam L)22) вверять, передавать (filiam genero V, O; infantem nutrīci O)23) внушать, вдохнуть (spem C; animos O); наводить, навеять ( alicui somnum O)24) причинять ( alicui dolorem C)25) назначать (aliquem comitem QC; arbitrum C); определять, класть (finem alicui и alicui rei O etc.)26)а) обращать ( hostes in fugam Cs)sese d. in fugam и fugae C — обращаться в бегство (см. тж. ниже sub dare se 4.)27) прощать ( aliquid alicui C)28) решатьd. rationem alicujus rei Pl, rhH. — отдавать отчёт в чём-л.nomen d. C — явиться, за писаться, поступить (преим. на военную службу)do, dico, addico Vr, Macr — предоставляю (права), произношу (приговоры), присуждаю ( юридическая формула — « tria verba» O — которой претор официально выражал свои права и функции)II dō: как dare se (или dari)ubi sidĕre detur O — (облетая затопленную землю, птица ищет), где бы можно было сестьpotestates, quas licet sentire, non datur cernere Ap — силы, которые можно ощущать, но которых нельзя видеть2) показываться ( dare se urbi Vop)3) обнаруживать себя, выказать себя (d. se alicui placidum O)aequo se d. campo V — выйти в чистое поле (для сражения)se obvium alicui d. L — повстречаться с кем-л.se d. alicui in conspectum C — предстать перед кем-л.4) войти ( in medias acies V)se d. intro C — проникнуть внутрьsese fluvio (dat.) d. V — броситься в рекуse tecto d. H — спрыгнуть с крышиse in viam d. C — пуститься в путьd. se fugae C — пуститься бежатьsese in pedes d. Pl — удирать5) принимать участие (convivio Su; in bella V)6) покоряться, подчиняться, уступать, поддаваться, сдаваться (alicui Pl, Ter, C etc.)7) представиться, быть в распоряжении8)а) предаваться (quieti, somno C, PJ etc.; voluptatibus C)d. se vento Cs — плыть по воле ветраб) посвящать себя (huic generi litterarum C; ad legendos libros C)d. se auctoritati senatūs C — стараться поднять авторитет сената9) вести себяita dat se res Poëta ap. C — так обстоит делоprout tempus ac res se daret L — в зависимости от того, как сложатся время и обстоятельства (смотря по обстоятельствам)III dō (греч.) Enn, Aus = domum (acc.) -
19 compello
I āvī, ātum, āre [intens. к compello II ]1) обращаться с речью (his vocibus V; aliquem blande O)c. aliquem nomine L (nominatim rhH.) — обращаться к кому-л., называя по имениc. aliquem de aliqua re VM — делать кому-л. какое-л. предложение2) бранить, попрекать, ругать (aliquem C, L, H)c. aliquem fratricĭdam impiumque Nep — бранить кого-л., называя братоубийцей и нечестивцемc. aliquos Samnitium nomine L — обзывать кого-л. самнитами3) обвинятьc. aliquem crimine aliquo Nep — обвинять кого-л. в чём-либоII com-pello, pulī, pulsum, ere1) сгонять, собирать (pecus C; gregem V; hommes unum in locum C)c. nigro gregi H — приобщить (кого-л.) к чёрному сонму, т. е. к душам усопших2) гнать, вгонять, загонять, оттеснять (hostes intra oppida ac muros Cs; aliquos in и ad castra L)hostes eo c., ut fame intereant Nep — загнать туда врагов, чтобы они погибли от голодаc. hostes in fugam Just — обратить неприятеля в бегствоc. naves in portum Cs — загнать флот в порт (запереть в порту)c. bellum Medulliam L — перенести военные действия в Медуллию (сосредоточить в Медуллии)3) вводить (medicamenta intus, aliquid in vesicam CC); вправлять ( os in sedem suam CC); побуждать, принуждать, заставлятьmetu compulsi L — движимые страхом (= от страха)siti compulsus Ph — томимый жаждойc. aliquem ad deditionem Su — принудить кого-л. сдатьсяc. aliquem ut aliquid faciat VP etc. — заставить кого-л. что-л. сделатьc. aliquem ad mortem (voluntariam) QC, Su — довести кого-л. до самоубийства -
20 produco
prō-dūco, dūxī, ductum, ere1) выводить ( copias pro castris Cs); уводить (exercitum in locum alienum L); приводить, представлять (aliquem testem C; aliquem in scaenam Su); выставлять на продажу ( serves Ter); выводить для сдачи, выдавать (captivos, equos Cs); провожать, сопровождать (virum C, O; aliquem funere V); выносить, придвигать ( scamnum lecto O); спускать ( navem ex navalibus L); распростирать, расстилать, окутывать (p. nubila menti St)2) увлекать ( aliquem longius Hirt); завлекать (aliquem dolo in proelium Nep); доводить, приводить (quo discordia Romanos produxit! V; ad faciendum aliquid PM); вынуждать (producti sumus, ut loqueremur rhH.)3) вести дальше ( navem longius Cs); проводить ( noctes Prp); делать долгим, растягивать ( syllăbam Q); удлинять (supercilium, sc. fuligine J); продлевать ( vitam alicui Pl); вытягивать (ferrum incude J; aliquid dentibus M); протягивать, проводить ( lincas PM)4) производить, создавать (nova vocabula H; magnanimes nos natura produxit Sen); рождать, выращивать (liberos LM; filiam Pl; arborem H)p. folia Pall — покрываться листвой5) затягивать ( convivium ad multam noctem C); тянуть, задерживать, вводить в заблуждение ( aliquem falsā spe Ter)vitam ad centesimum annum p. C — дожить до ста летp. moram alicui rei Ter — задержать наступление чего-л.paulatim p. diem Ter — коротать деньp. rem in hiemem Cs — затянуть дело до зимы6) возвышать, поднимать (aliquem ad honores C; aliquem pro ejus dignitate C; aliquem omni genere honoris L)ignes ad flammas p. O — раздуть яркое пламя7) увеличивать, повышать (legata ad vicies sestertium Su)8) издавать ( vocem SenT)
См. также в других словарях:
arriver — Arriver, quasi Ad ripam peruenire vel appellere. Toutefois les mariniers en usent pour prendre à la largue. Venir et arriver, Aduenire, Adesse. Arriver, ou S approcher d aucun, Appellere ad aliquem. Arriver à temps, In tempore aduenire. Arriver… … Thresor de la langue françoyse
LAPPONES — pop. Lapponiae, de qua supra. Horum, in et Finnorum, cum quibus Lappones linguam quoque communem habent, quasi peculiaris est Rangifer, animal Sept. proprium, quodque locis delectatur pereptua nive et glacie horridis, ac peculiari musci in petris … Hofmann J. Lexicon universale
LUDUS, a LYDIS — qui ex Asia transvenae, Duce Tyrrheno, cum fratri suo regni contentione cederet, in Hetruria consederint, ibique inter ceteros ritus superstitionum suarum spectacula quoque religionis nomine instituerint, quibusdam dictus videtur. Varro Ludos a… … Hofmann J. Lexicon universale
MENSURA — antiquissima, resdiversas comparans aequansque, Indigentia fuit: in cuius dein locum ex instituto successêre, Mensurarum varia genera, non tantum apud diversas Gentes, sed etiam in eadem saepe, a se invicem non parum discrepantia. Unde Henricus… … Hofmann J. Lexicon universale
SIMPLUDIARIA — funera quaedam apud Romanos sic dicta. Cum enim nonnumquam in honorem defuncti, praeter alias ceremonias funebres Ludi quoque ederentur, ut suô locô vidimus, hique varii essent, inde discrimen illud funerum ortum est, ut alia dicerentur Indictiva … Hofmann J. Lexicon universale
arrester — Arrester, act. acut. Semble estre composé de ces deux, arriere, et ester (car le François dit ester à droit) comme si l on disoit, Retro stare, c. gradum sistere. Et est dit arriere ester, parce que celuy qui poursuit son chemin, quand il cesse… … Thresor de la langue françoyse
De vita beata — ist eine Schrift im Umfang eines antiken Buches aus den Dialogen des römischen Philosophen und Staatsmannes Seneca, die sich mit Reichtum und dem rechten Umgang damit beschäftigt. Inhaltsverzeichnis 1 Hintergrund und Zusammenfassung 2 Inhalt 2.1… … Deutsch Wikipedia
Leprosy — • A chronic infectious disease caused by the bacillus lepr, characterized by the formation of growths in the skin, mucous membranes, peripheral nerves, bones, and internal viscera, producing various deformities and mutilations of the human body … Catholic encyclopedia
PRESBYTERIUM — pars quoque Ecclesiae dicta, quae alias, Chorus vel potius ipse psallentium chorus. Angl. the Quier. Vita Leonis Papae 4. Tom. 3. An. 618. b. apud eundem Spelmann, in Glossar. Carolo du Fresne magis est, pars Aedis sacrae, in qua Presbyteri… … Hofmann J. Lexicon universale
devancer — Devancer, neutr. acut. C est gaigner et prendre le devant, Anteuertere, comme, Je le devance à courir, Cursu praeuerto, Anteuerto cursu. Praeuenire. Liu. lib. 23. Devancer quelqu un, et outrepasser à grandes journées, Antecedere quempiam magnis… … Thresor de la langue françoyse
sejourner — en quelque lieu, Immorari, Considere apud aliquem locum, Commorari, Consistere et commorari. Il a sejourné trois jours à Rome, Triduum Romae constitit, Commoratus est … Thresor de la langue françoyse